makaleler
MAKALELER
GOBDÖ2-TV
Gilliam Otistik Bozukluk Derecelendirme Ölçeği–2- Türkçe Versiyonu Nedir?
Erken tanılanması ve müdahale edilmesi anlamlı ilerlemeler kaydedilebilen özel gereksinimli gruplardan biri olan otistik bozukluk (otizm) diğer özel gereksinimli gruplarda olduğu gibi değerlendirme süreci oldukça önemlidir. Bilindiği gibi değerlendirmenin amacı ister tarama, ister tanılama, isterse eğitim programı yapma ya da ilerlemeyi değerlendirme olsun, bu süreç sonunda alınan karar hem özel gereksinimli bireyi hem de ailesinin yaşam kalitesini doğrudan etkilemektedir. Bu süreçte özellikle tarama ve tanılama amaçlı değerlendirme diğer değerlendirme süreçlerine nazaran çok daha önemli kararlar içerir. Bu yüzden bu süreçlerde verilecek kararların doğru ve geçerli olması için karar verme sürecinde geçerli ve güvenilir değerlendirme araçlarının kullanımı oldukça önemlidir. Tarama süreci hızlı şekilde değerlendirmeyi gerektirirken, tanılama süreci sonunda duruma “ad (etiketleme)” konduğundan bu kararı verirken uzmanların daha dikkatli olması önerilir. Dolayısı ile bu süreçte tanılamaya ilişkin karar vermede “çoklu (multiple)” kavramı üzerinde durulmaktadır. Çoklu kavramı, tanılama sürecinde (a) çoklu kaynaktan veri toplama, (b) çoklu değerlendirme aracı kullanma, (c) çoklu ortamda ve (d) çoklu zamanda değerlendirmeyi kapsamaktadır. Bu süreç bireyin durumunu daha iyi resmetmeye ve dolayısı ile daha sağlıklı bir tanılama kararı verilmesine yardım etmektedir.
GOBDÖ-2- TV otistik bozukluk alanında ülkemizde önemli bir boşluğu gidermeye yönelik bir çalışmadır.
GOBDÖ-2-TV’nin Genel Tanıtımı
Gilliam Otistik Bozukluk Derecelendirme Ölçeği-2 (GOBDÖ-2), otistik bozukluğu karakterize eden davranışlar sergileyen 3-23 yaşlar arasındaki bireylerin değerlendirilmesini amaçlayan bir derecelendirme ölçeğidir. GOBDÖ-2’nin psikometrik özellikleri oldukça güçlü iken Türkçe Versiyonu da sağlam psikometrik özellikler yansıtmaktadır.
GOBDÖ-2-TV aşağıdaki amaçlar için güvenli bir şekilde kullanılabilir:
(1) Otistik bozukluk gösteren bireyleri tarama/tanılama. Taramanın amacı bireyi başlangıçta hızlı bir şekilde değerlendirerek, gerektiğinde daha ayrıntılı değerlendirme için tanılamaya yönlendirmek; tanılamanın amacı ise bireyin spesifik olarak bir bozukluğa sahip olup olmadığını ortaya koymaktır. GOBDÖ-2-TV her iki amaca da hizmet eden geçerli ve güvenilir bir araçtır. Ancak tanılama süreci ve sonunda alınacak kararların bireyin ve ailesinin yaşamındaki önemi göz önüne alındığında, tanılama sürecinin çoklu araç, çoklu kaynak, çoklu ortam ve çoklu değerlendirmeyi yansıtması gerektiği söylenebilir. Bu nedenle GOBDÖ-2-TV böyle bir süreçte kullanılabilecek araçlardan biri olarak görülmelidir.
(2) Ağır düzeyde davranış problemlerini değerlendirme. Tanıdan bağımsız bir şekilde, ağır düzeydeki problem davranışların değerlendirilmesinde ve hangi problem davranışların hedef davranışlar olarak alınacağına karar vermede GOBDÖ-2-TV kullanılabilir.
(3) Davranışsal ilerlemeyi belirleme/değerlendirme. Bireyin davranışsal problemlerinin müdahale/eğitim öncesi düzeyinin, müdahale/eğitim süresince değişiminin ve müdahale/eğitim sonrası ilerlemenin değerlendirilmesi amacı ile GOBDÖ-2-TV kullanılabilir.
(4) Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) için amaçları belirleme. GOBDÖ-2-TV’de yer alan üç alt ölçek ve toplam 42 madde (davranış) temelinde, birey için BEP amaçları belirlenebilir. Eğitimciler ve diğer uzmanlar, GOBDÖ-2-TV ile, Stereotip Davranışlar, İletişim ve Sosyal Etkileşim alanlarında bireyin davranışlarını değerlendirerek birey için uygun amaçlar belirleyebilirler.
(5) Bilimsel araştırmalar için veri toplama. Bilimsel araştırmalarda veri toplama süreci geçerli ve güvenilir ölçme araçlarını gerektirir. GOBDÖ-2-TV, otistik bozukluğun derecesi hakkında geçerli ve güvenilir bilgiler sunar. GOBDÖ-2-TV, sahip olduğu güçlü psikometrik özellikleri ile araştırmacılar için katılımcıların otistik bozukluk gösterip göstermediğini ve gösteriyor ise otistik bozukluğun derecesini ortaya koymada yararlı bilgiler sunmaktadır.
GOBDÖ-2-TV’nin Özellikleri:
GOBDÖ-2-TV, spesifik, gözlemlenebilir ve ölçülebilir davranışları içeren 42 maddenin yer aldığı üç alt ölçekten oluşmaktadır.
GOBDÖ-2-TV’de, ebeveynlerin, çocuklarının yaşamının ilk 3 yılını değerlendirmesine ilişkin bir ebeveyn görüşme formu yer almaktadır.
GOBDÖ-2-TV’de yer alan maddeler DSM-IV-TR(2000) ve Amerika Otizm Topluluğu’nun (2003) güncel tanımları temelinde geliştirilmiştir.
GOBDÖ-2-TV 1191 otistik bozukluk gösteren, yaşları 3-23 arasında değişen bireyin üzerinde standardize edilmiştir.
GOBDÖ-2-TV değerlendirilecek bireyi iyi tanıyan bireyler (ebeveynler, birincil bakıcılar ya da öğretmen) tarafından doldurulabilmektedir.
GOBDÖ-2-TV’nin geçerlik ve güvenirlik bulguları GOBDÖ-2-TV’nin amaçlarını destekler niteliktedir.
GOBDÖ-2-TV’de yer alan maddeler (davranışlar) objektif, sıklık temelli derecelendirme ile değerlendirilmektedir.
GOBDÖ-2-TV’de standart puanlar ve yüzdelikler elde edilmektedir.
GOBDÖ-2-TV’nin Alt Ölçekleri
Streotip Davranışlar
İletişim
Sosyal Etkileşim
GOBDÖ-2-TV’nin Türkiye uyarlaması;
Doç Dr. İbrahim H. Diken,
Öğr. Gör. Uzm. Psikolog Avşar Adıç
Öğr. Gör. Dr. Dil ve Konuşma Terapisti Özlem Diken tarafından yapılmıştır.
Antalya’da GOBDÖ-2-TV’nin uygulamasını yapabilmek için kurumumuz da bulunan eğitim uzmanlarımız Doç. Dr. İbrahim H. Diken’den eğitim almışlar. GOBDÖ-2-TV’nin uygulanabilmesi için özel bir ekip kurularak özel bir uygulama paketi hazırlanmıştır.
Bize otizm tanısı ile gelerek çalıştığımız birçok aile çocuğunun otizmin ne kadar etkisinde olduğunu sürekli sormaktadır. Doktorlar çok farklı şekillerde bunu ailelere ifade etmektedir. Örneğin otizmden toplu iğne ucu kadar etkilemiş, otizm çocuğunuzu yalamış geçmiş, otizm yelpazesinin çok azı çocuğunuzu etkilemiş gibi tabirler kullanılmaktadır. Biz de İlgi Özel Eğitim Merkezi olarak ailelerimizin “acaba çocuğum otizmden ne kadar etkilendi?” ya da “etkilenmedi mi acaba” gibi sorularının cevabı olsun istiyoruz. Bizlere başvurabilirsiniz. Otizmle ilgili ilk defa böyle bir çalışmaya öncülük edeceğimiz için mutlu ve gururluyuz. Bu konuda bize cesaret veren hocamız DOÇ.DR H. İbrahim DİKEN'e, Psikometrist YRD.DOÇ.DR Syn;Güçlü ŞEKERCİOĞLU’na, bu çalışmanın bilgisayar ortamına aktarılmasında katkı veren Bilgisayar programcısı Syn Ümit ERSOY'a Ayrıca çalışmada emeği olan tüm terapistlerimize emekleri ve özverileri için teşekkürederiz...
Ekleyen:
Ayşegül AYDOĞMUŞ TUNCEL