makaleler
MAKALELER
RESİMLER VE ÇOCUK
Bazen sıradan görünen bir çizgi ,bir,renk,bir güneş veya herhangi bir çizim bize öylesine farklı mesajlar verebilir ki anlamakta ve yorumlamakta güçlük çekeriz. Aslında insanoğlu tarihsel gelişim sürecinde resimlerle çok şey anlatmaya çalışmıştır. bu ve bundan sonraki birkaç yazımda çocuklar ve resim konusunu işleyeceğim .Öncelikle çocuğun resimdeki gelişim evreleri ve bu yönlerin önemi ile başlamanın daha sonraki yazılara ışık tutacağını düşünüyorum. Şunu da belirtmek isterim ki sadece çocuğun yaptığı bir resme bakarak onu değerlendirmek ya da hakkında bir takım çıkarsamalarda bulunmak hem çocuğa hem terapotik sürece verilecek en büyük zararlardandır. Resim bizim için sadece bir araç olabilir. Çocuğun hayatında ki bütün süreçlerin bir bütün halinde değerlendirilmesi gereklidir.
ÇOCUK RESMİNDE GELİŞİM EVRELERİ
EVRE 1: KARALAMA (2-4 YAŞ ARASI): Çoğunlukla kin estetik temelli ,giderek zihinsel faaliyeti temsil eder hale gelen ilk resimler;düzensiz,uzunlamasına,ve dairesel çeşitli karalama tipleri olabilir. Kısaca; 18 aylıktan 3 yaşa kadar çocuklarda görülür ve kağıt üzerine ilk işaretler bu dönemde konulur.Karalamalar ve ilk resim faaliyetleri kinestetik deneyimlerle ve görsel motor faaliyet arasındaki koordinasyonu sağlama çabasıyla bağlantılıdır.Bir noktaya kadar bu doğrudur,küçük çocuklar alıştırmalar yaparak önce kaba,ardından ince motor denetim ve artikülasyon geliştirmeye çabalamaktadırlar.Ancak ilginç olan,çocukların bir işaret yaptıklarını bilmeleridir.Kağıt ve mum boya kullanmaktan zevk alırlar. Çocuğun kullandığı keçeli kalem iz bırakmayan bir kalemle değiştirildiğinde çocuk karalama yapmayı bırakacaktır.
EVRE 2: ŞEMA ÖNCESİ (4-7 YAŞ ARASI): İlk temsili sembollerin gelişmesi,özellikle en basit çizgilerle insanların temsil edildiği biçimler. Kısaca ;Üç dört yaşlarındaki çocuklar karalama yapmaya devam edebilirler fakat yaptıkları üzerine öyküler anlatmak ve isimlendirmekle daha da fazla ilgilenirler.Dilin önemi giderek artmaktadır,sembolik düşünce ortaya çıkmaktadır ve çocuklar kendi dünyalarını biçim,renk,ve büyüklüklerine göre sınıflandırabilirler.Bu dönemde çocuklar kağıt üzerindeki kendi devinim ve işaretlerini etraflarındaki dünyaya bağlayabilmektedirler.Çocuklar bu dönemde resimleri üzerine aktif olarak konuşmayı isterler.
EVRE 3: ŞEMATİK (7-9 YAŞ ARASI): Temsili sembollerin gelişmeye devam etmesi ,özellikle figürler,eşyalar,kompozisyon ve renk için bir şemanın oluşması, yer çizgisi kullanımı. Kısaca; Bu dönemde önemli olan çocukların uzamsal kavramlarıdır. Uzayı kendileriyle ve kendi bedenleriyle ilgili olarak düşünürler. Çocuğun çevre kavramı öylesine kuvvetle kendine bağlı olabilir ki, düşünceleri ve duyguları çocuğun etrafındaki insan ve nesnelerle karışmıştır. Örneğin bir lamba düşüp kırılırsa ,çocuk lambanın 'canı yanmış' olmasıyla ilgilenir sanki lamba çocuğun kendisiymiş gibi. Bu evredeki en önemli ilerleme gelişmemiş insan figürlerinin ortaya çıkmasıdır.
EVRE 4: GERÇEĞİ ÇİZMEK (9-11 YAŞ ARASI): Doğadaki uzamsal derinliği ve rengi anlatmada artan beceri ile birlikte resimle anlatımda artan katılaşma. Kısaca; Çocuklar bu dönemde daha az ben merkezli olurlar ve objeleri sadece kendileriyle ilişkisinden değil ,birbirleriyle olan ilişkilileriyle de gösterirler. insan figürünü gövdesi ve ayrıntılarıyla yapar ayrıca şekil artık bir yer çizgisine oturmuştur.
EVRE 5: SAHTE GERÇEKLİK (10 -13 YAŞ ARASI): İnsan figürlerine ve çevreye daha eleştirel farkındalık ve ayrıntıların artması ;resimle anlatımda artan katılık ;karikatür. Çocuklar bu evrede anne babaları tarafından yüreklendirilmez ye desteklenmezlerse bir çok çocuğun cesareti kırılır ve bir daha resim yapamazlar. Kendi yaptıklarından memnun olmayan ve başkalarını resimleriyle aşırı memnun etme kaygısı duyan birey özgün yaratıcılığından ve kişisel anlatımdan vazgeçebilir.
EVRE 6: KARAR DÖNEMİ (ERGENLİK DÖNEMİ): Anlatım daha incelmiş ve ayrıntılaşmıştır.Bazı çocuklar resim yapmaya devam etmedikçe ve desteklenmedikçe bu evreye ulaşamazlar.
ÇOCUK RESİMLERİNİN GELİŞİMSEL YÖNLERİNİN ÖNEMİ
Çocukların sanatsal anlatımlarının gelişim evreleri genel olarak çocuk resimlerini anlamanın temelidir. Belli yaş grubu için neyin normal ya da beklenir olduğunu bilmek, çocukların resimlerinde neyin sıra dışı veya beklenmedik olduğuyla karşılaştırma yapmak için bir temel sağlar. Gelişimsel gözle çocukların resimlerini anlamak sadece değerlendirme için önemli olan bilgiyi sağlamakla kalmaz, aynı zamanda etkin müdahaleler yaratmak için başlangıç noktası da oluşturur.
Çocukların sanatsal dışavurumları ile ilgili her türlü çalışmada, çocuk resimlerindeki gelişimsel özellikleri bilip tanımak önemlidir; ancak kimi durumlarda bu yalnızca yararlı değil, gereklidir de.
Gelişimsel özellikler, gelişmeleri gecikmiş, öğrenme güçlüğü ya da herhangi bir zeka problemi olan çocuklarla çalışmada özellikle yararlıdır. Genelde öğrenme güçlüğü ya da zeka geriliği olan çocuklar resimle anlatımlarında, özürlülüğün türüne ve başka faktörlere bağlı olarak gelişimsel gecikmeler gösterebilirler. Örneğin, hem öğrenme güçlüğü olan yedi yaşındaki çocuğun hem de zeka geriliği olan ergenin hala karalama yapıyor, mum boyayı veya keçeli kalemi tutabiliyor ve bir şeyler karalayabiliyor olmaları başarma duygusu verebilir. İkinci vakada kağıt üzerindeki karlama çizgileri ve rasgele işaretler, beklenen karalama yaşının çok ötesinde, çocuğun resimle anlatımının özelliği olmaya devam edebilir.
Öğrenme güçlüğüne, algılama ve nörolojik bozukluklar, spesifik öğrenme sorunları (okuduğunu anlamama gibi), dikkat eksikliği bozukluğu ve disleksi dahildir, dolayısıyla öğrenme güçlüğü olan çocukların yaptığı resimlerin özellikleri ve gelişimsel nitelikleri çok çeşitli olabilir. Çocukların resimle anlatımlarında öğrenme güçlüğünü gösterecek kalıplar yoktur; aslında öğrenme güçlüğü olan çocukların resimleri gelişime ek olarak pek çok faktörden etkilenebilir. Ancak resimle anlatım bilişsel ve algılama becerilerinin gelişimini gösteren birçok bilgi sağlayabilir.
Gelişimsel özürlü çocukların kullandıkları konular sınırlı olabilir, tekrarlayan imgeler üretebilirler ya da malzemeleri kullanma becerileri düşük olabilir. Gelişimsel sorunları olan çocuklarla çalışan terapist ve öğretmenler uzun dönemler boyunca başka evreye doğru ilerleme görmeyebilir ya da değişim olduğunda bunlar belli belirsizdir. Resim gibi sanatsal faaliyetler daha çok araştırma faaliyetleri alanında olabilir. Kişisel anlam taşıyan sembolik imgenin yaratılması terapinin amacı olsa da içerik, bu çocukların çoğu için malzemeleri kullanma denemelerinden daha önemli bir mesele değildir.
Resimleri aracılığıyla çocuklarla çalışırken gelişmeyle ilgili bazı sorular üzerine düşünmek faydalıdır. Resim yapmada kullanılan araçların türü dikkate alınması gereken alanlardan biridir. Çocuğun kendini ifade etmesine uyarlamalar yardımcı olabilir mi? örneğin daha kalın çizgiler yapan büyük kalemler mi yoksa daha hareketli çizgilere olanak veren daha küçük çizim araç gereçleri mi yararlıdır? Çocuk bazı malzemeleri itici mi bulur (Tebeşir gibi “pislik” yapanları)? Malzemeler ve resim yapılan yüzeyin uyarlanması, gelişimsel olarak geri kalmış olan çocuğun resim deneyimini etkileyebilir.
KAYNAKLAR:
ÇOCUKLARIN RESİMLERİNİ ANLAMAK . CATHY A. MALCHİODİ
RESİMLERİYLE ÇOCUK PROF.DR. HALUK YAVUZER
ÜNİVERSİTE DERS NOTLARI.
Ekleyen:
ATİLA TUNÇEL