TARİHÇE

Otizmi çağrıştıran davranış özellikleri ile ilgili ilk yazılar 18.yy la kadar gitmektedir. Otizm terimi ilk kez İsviçreli psikiyatrist Eugen Bleuler tarafından 1911 yılında kullanıldığı sanılmaktadır.

1943’te Leo Kanner otizm ile ilgili ilk makaleyi yazmıştır. Kanner’ın bu makalede sıraladığı davranışlar:

• Takıntılı davranışlar
• İletişim sorunları
• Aynılıkta ısrarcılık
  

Günümüzde de OSB özellikleri olarak kabul edilmektedir.

1944 yılında Avusturya’ da yaşayan Hans Asperger tarafından otizmden söz  eden bir makale yayımlamıştır.

GÜNÜMÜZDE GÖRÜNÜM

• Otizm terimi yerini, otizm spektrum bozukluğu terimine bırakmıştır.
• OSB, Yaysın Gelişimsel Bozukluk ( YGB)  ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.
• OSB’nin görülme sıklığı 150/1 dir.
• Erkeklerdeki yaygınlık kızlara oranlara 4 kat daha fazladır.
• OSB tanılı bireylerin yaklaşık yarısında EEG ile saptanan anormal elektrik hareketleri, yaklaşık 4/1’inde ise nöbet, istemsiz hareketler, bilinç yitimi vb. nörolojik sorunlar görülmektedir.
• OSB tanılı bireylerin çoğunda zeka geriliğine rastlanmaktadır.
• OSB tanılı bireylerin pek azında ( yaklaşık %10) çok güçlü bellek, müzik yeteneği vb. üstün özelliklere rastlanmaktadır.
• Beslenme ve uyku sorunları.
• Duyusal uyaranlara karşı sıra dışı tepkiler vermek.
  

OSB BELİRTİLERİ VE SINIFLAMA

OSB Nedir?

• Nörolojik kökenli karmaşık bir gelişimsel yetersizlik
• Doğuştan 3 yaşa kadar olan dönemde başlayabilmektedir.
• Bu spektrum bozukluklarda ciddi öğrenme güçlükleri veya normalaltı IQ’su olan bireyler  de vardır.
• Birçok vaka büyük olasılıkla genetik bağlantılıdır.
• Bir çok vakada yaşam boyu destek gerekmektedir.
  

OSB Ne Değildir?

• OSB ruh hastalığı değildir.
• Ancak belirtileri bazı ruh hastalıklarının belirtilerine benzeyebilmektedir.
• Duygusal yoksunluk veya emosyonel stres sonucu değildir.
• Sosyal temastan kaçınmak için inatçı bir arzu değildir.
• Anne-babaların reddinden veya soğuk ebeveynlikten kaynaklanmaz.
• Herhangi bir sosyo-ekonomik sınıfa özgü değildir.
• İyileşmeler gözlenir ama tamamen tedavi edilme durumu söz konusu değildir.
  

OSB Belirtileri…

0-6 ay

• Fiziksel olarak çok iyi görünebilir.
• Kolaylıkla kızabilir ve üzülebilir.
• Bir nesneye uzanıp alamayabilir.
• Kendi elleriyle ilgilemeyebilir.
• Sosyal gülümsemeden yoksun olabilir.
• Motor gelişimi normal görünebilir
  

6-12 ay

• Sarılmaz sarıldığında ise çok katı ya da çok gevşek sarılabilir.
• Aile bireylerine karşı ilgisizdir.
• Basit sosyal oyunları oynayamayabilir (ce-e vb).
• Kelimeleri kullanmaya başlamayabilir.
• Bebek oyuncaklarına ilgi göstermeyebilir.
• Gecikmiş kas gelişimi görülebilir.
• Katı yiyecekleri çiğnemeyebilir
  

2-3 yaş

• Kişilerle ilişkisi sınırlı ya da yoktur.
• Konuşma gelişimi olmayabilir ya da ekolali olabilir.
• Tuhaf ses niteliği olabilir ( çok yüksek veya tekdüze bir ses tonu).
• Diğer kişileri araç gibi kullanabilir.
• Göz kontağı olmayabilir ya da sınırlı olabilir.
• Nesneleri koklayabilir ya da yalayabilir.
• Sarılmaz sarıldığında ise çok katı ya da çok gevşek sarılabilir.
• Aile bireylerine karşı ilgisiz olabilir.
• Sinir nöbeti ve saldırgan davranışlar olabilir.
• Kendini uyarıcı davranışı olabilir
  

OTİZM

• Sosyal etkileşimde önemli derecede yetersizlik
• Dil ve iletişim becerilerinde yetersizlik
• Sterotipik ve takıntılı davranışlar kategorilerinden DSM-IV’de alt ya da daha fazla maddenin karşılaması gerekmektedir.
  

Bunlara ek olarak, bu belirtilerden en az birinin 36 aydan önce ortaya çıkmış olması gerekmektedir.

ASPERGER SENDROMU (AS)
AS, DSM-IV-TR ölçütlerine göre dil ve iletişim becerilerinde gerilik olmadığı halde, sosyal iletişim becerilerinde yetersizlik görülen ve yaygın gelişimsel bozukluk şemsiyesi altında tanımlanan bir gelişimsel bozukluktur.

Belli nesnelere, olaylara karşı takıntılı şekilde ilgi göstermektedirler. Rutinlerin değişmesi tepki gösterme ve aynılığın bozulmasıyla ilgili güçlük yaşamaktadırlar. Sosyal anlamda diğer kişilerle ilişkilerinde çeşitli sorunlar yaşamaktadırlar. Sıklıkla kendi kendilerine kalmayı isteyebilirler.

Karşılıklı konuş yetersizlik yaşadıkları konulardan biridir. Bu nedenle kolay iletişim kuramazlar. Karşılıklı konuşmada güçlük çekmelerine rağmen takıntılı oldukları konularda ayrıntılara düşkün şekilde konuşabilmektedirler.

İletişim becerilerinde sınırlılık görüldüğü halde, AS çocukların bilişsel ve özbakım becerilerinde herhangi bir sınırlılık yoktur. Ancak grup ortamlarında öğrenme güçlüğü çekebilmektedirler ve akademik alanda güçlükler söz konusudur. Yaşantıları içersinde problem çözme becerilerinde yetersizlik göze çarpar.

ATİPİK OTİZM / PDD-NOS
Atipik otizm yaygın gelişimsel bozukluk kriterlerinden bazılarını karşıladığı, ancak bu kriterlerinden birçoğunun gözlenmediği durumlarda konulan bir tanıdır. Başka şekilde sınıflandırılmayan yaygın gelişimsel bozukluk (PDD-NOS) olarak da bilinir.

Atipik otizm ve otizm arasındaki farklılık özellikle dört kategoride kendini göstermektedir:

• Otizm tanısı almış çocuklarda daha sınırlı ilgi alanları
• Hayali oyun kurmada ciddi yetersizlik
• Sözel olmayan davranışlarda başarısızlık gözlenmektedir
• Ve semptomlar daha erken ortaya çıkmaktadır.
  

ÇOCUKLUK DEZİNTEGRATİF BOZUKLUĞU
2 yaşına kadar norma gelişim görülür. Sosyal etkileşim, ifade edici dil ve alıcı dil, devinim becerileri, uyum davranışları gibi birçok alanda becerilerini hızlı bir şekilde yitirmektedirler. Çocuk, birkaç yıl içinde ileri derece otizm tanısı alan çocuklarla benzer hale gelir. Çocukluk dezintegratif bozukluğuna yaklaşık 50 binde bir rastlanmaktadır. Çoğunluğu erkektir.

RETT SENDROMU
6-18 aylarda başlamaktadır. Özellikler kızlarda görülmektedir. Kalıtsaldır. Çocuk normal gelişim gösterirken birden geriye dönüş başlamakta ve zihinsel, motor, sosyal ve iletişimsel becerilerini yitirmektedir. Tipik olarak başın büyümesinde yavaşlama, elleri kullanmada güçlük ve takıntılı el hareketleri görülür. Eşlik eden diğer belirtiler soluk alıp vermede sıra dışılık ve diş gıcırdatmadır. Sıklıkla zeka geriliği görülmektedir. Yaygınlığı 10-15 binde birdir. Günümüzde Rett Sendromunun OSB şemsiyesi altında yer almasının doğru olup olmadığı yönünde görüşler vardır.

KAYNAKÇA
Akmanoğlu, Nurgül, Ders Notları, Anadolu Üniversitesi, 2009

Aydın, Aydan, Otizmde İlk Adım, Epsilon Yayınları, 2008

Ekleyen:

İlknur Niğmet ERTOSUN