MAKALELER

KARIŞTIRILAN İKİ KAVRAM : DAVRANIŞ & DAVRANIŞ PROBLEMİ

Organizmanın uyaranlar karşısındaki tepkilerinin tümü ‘davranış’ kavramının içerisinde yer almaktadır.Davranış iki ya da daha fazla kişi tarafından güvenilir olarak gözlemlenebilen, ölçülebilen belli bir başlangıcı ve sonu olan, tekrarlanabilen motor özelliklerdir.

Davranış problemi ise; bireyin yaşları ve durumları için sosyal olarak kabul edilebilir kurallardan anlamlı şekilde farklılık gösteren , sürekliliği olan davranışlar bütünüdür.Bir davranışın davranış problemi olarak adlandırılması için davranışın bireyin kendine ya da çevresine zarar vermesi, bireyin bulunduğu sosyal ortamdan uzaklaşmasına neden olması, davranışın problem davranış olarak değerlendirilmesini ve gerekli işlem süreçleriyle düzeltilmesini gerektirmektedir.

Normlara göre davranışlar kendi başlarına uygunsuz ya da problemli değildir. Davranışın uygunsuz olup olmadığını değerlendirebilmek için davranışın yapıldığı ortamı, oluşma sıklığının ve devam etme süresinin incelenmesi ve buna göre karar verilmesi gerekmektedir. Örneğin konuşma davranışı salt olarak ele alındığında problem olmamakla birlikte; uygun olmayan ortamda, sıklıkta ve sürede konuşması problem davranış olarak ele alınmaktadır. Davranışın fazlalığı ve azlığı dendiğinde; bu ölçütler davranışın dört boyutuyla ilgilidir.

-sıklık
-süre
-örtülülük
-şiddet.
Sıklık: Davranışın hangi sıklıkla oluştuğunu belirler. Davranışın azlığı ya da çokluğu sıklık ölçütüne girer ve davranışın problem olup olmadığını ortaya koyar.

Süre: Davranışın ne kadar süre devam ettiğini belirler.Davranışın oluşma süresindeki azlık ya da çokluk davranışı olağan çizgisinden çıkartarak sorun durumuna getirir.Örneğin bekleme davranışı kazanılması beklenilen olumlu bir davranışken; sorulan soru karşısında cevap vermek için beklenen süre olağandan uzunsa bu bir problem davranıştır. Örtülü davranış: Uyaranın tepkiyi başlatmadan önce geçen süredir.Seçenekli bir durum karşısında diğer seçenekleri değerlendirmeden, ilk seçeneği seçme örtülü davranışın süresi azlığına örnektir.Örtülü davranış fazlalığı ise uyarana gecikerek tepkide bulunmadır.Öğrenciye yazı yazması söylendikten sonra geçen 7-8 dakika sonrasında davranışı yerine getirmesi örtülü davranış fazlalığını örnekler.

Davranışın şiddeti: davranışı yaparken sarf edilen güçtür.Davranışın oluşma şiddetinin az olması sarf edilen gücün yetersiz olması, sarf edilen gücün fazla olmasıysa şiddetin fazlalığını ortaya koyar. Konuşurken işitilmeyecek kadar sesin azlığı şiddetin azlığını , çok yüksek sesle konuşulmasıysa şiddetin fazlalığını örnekler. Bir davranışla karşı karşıya kaldığımızda bu tanımlar üzerinden davranışı değerlendirmeli ve karara varmalıyız. Sonuç olarak biz aileler ve eğitimciler çocuk davranışını değerlendirirken; bağlı olduğu değişkenleri ile birlikte gördüğümüz zaman davranışın gerçek işlevini anlayabilir ve problem davranış olup olmadığına karar verebileceğimizi anlamalıyız. Davranışı doğru olarak değerlendirebildiğimiz zaman uygun davranış sağaltım yöntemini seçip uygulayarak, davranışı silikleştirebilir, yönünü değiştirebilir ya da arttırabiliriz.

Kaynak:
Özel Eğitim Terimleri Sözlüğü; Bülbin Sucuoğlu, İbrahim H. Diken ,Şeyda Demir,Emre Ünlü, Aslıhan Şen
Sınıfta Davranış Değiştirme Uygulamalı Davranış Analizi: Prof. Dr. Mehmet Özyürek



Ekleyen:

SEZİN VURAL